Títulos em Ciências

Het meeslepende verhaal van een van de grootste vulkaanuitbarstingen aller tijden. In april 1815 vond op het eiland Soembawa, in het toenmalige Nederlands-Indië, de grootste vulkaanuitbarsting sinds mensenheugenis plaats. Deze uitbarsting verbijsterde behalve de plaatselijke bevolking ook de koloniale overheersers. De enorme aswolk die na de eruptie over de wereld dreef, zorgde voor hagel op Sri Lanka en sneeuw in het zuiden van de VS. Twee natuurverschijnselen die daarvoor én daarna nooit meer zijn waargenomen. Het boek volgt de wolk die na de uitbarsting over de hele wereld heen trekt.

Walter Isaacson vertelt het verhaal van DNA-expert en Nobelprijswinnaar Jennifer Doudna. In oktober 2020 ontving biochemicus Jennifer Doudna samen met haar collega Emmanuelle Charpentier de Nobelprijs voor de Scheikunde voor hun doorslaggevende bijdrage aan de ontwikkeling van CRISPR-Cas. Met deze techniek kunnen wetenschappers het menselijk genoom bewerken door te knippen en plakken in DNA-sequenties.

Van de circa één miljoen diersoorten op aarde heeft de mens er een stuk of tien uitverkoren. Waarom houden mensen van dieren? Hoe zit het met het 'mens in het beest' en met het 'beest in de mens'? Wat zegt dat over hun natuur en gedrag? Waar eindigt dierenliefde en begint bestialiteit? Op geestige en heldere wijze legt Midas Dekkers de ogenschijnlijk vreemde, maar innige relatie tussen mens en dier bloot.

Tal van beruchte rechtszaken hebben een relatie met psychologische verschijnselen, zoals waarnemingen van ooggetuigen, toerekeningsvatbaarheid van verdachten of het oordeelsvermogen van de rechter. Aan de hand van zeven rechtszaken behandelt Wagenaar de basisaspecten uit de psychologie. Daarbij belicht hij tevens het functioneren van verschillende rechtsystemen en enkele kernthema's uit de wetenschapsfilosofie: de beperkingen van wetenschappelijke kennis, onze waarneming en ons geheugen.

De hersenwetenschap bevindt zich in een stroomversnelling. Wekelijks verschijnen er artikelen en boeken met baanbrekende inzichten over de werking van ons brein. Tot nu toe is er echter weinig aandacht voor het grotere plaatje: waartoe leidt al deze nieuwe kennis? "De vijfde revolutie" is een verslag van een reis langs de voornaamste denkers en wetenschappers op het gebied van neurobiologie. Het riep in Denemarken en later in de Verenigde Staten veel discussie op.

In 1939 startten de Amerikanen in het geheim het Manhattan Project dat zou leiden tot de ontwikkeling van de atoombom en het gebruik ervan op Hiroshima en Nagasaki. Maarten van Rossem behandelt de geschiedenis van het ontstaan van het meest destructieve en gevreesde wapen. Een boeiend en multidisciplinair college over de atoombom en de nucleaire wapenwedloop die daar op volgde.

Wij hanteren voor onze planeet vaak de menselijke maat en niet de maat van de aarde zelf. De aarde heeft een eigen leven dat al vier en een half miljard jaar duurt. Alle natuurrampen hebben in het verleden al eens plaatsgevonden: een tweehonderd meter hogere en honderd meter lagere zeespiegel, een broeikasaarde met meer dan twintig keer zoveel CO2 in de atmosfeer en een twintig keer zo snelle zeespiegelstijging als nu. Voor de aarde is dat allemaal niets nieuws.

De Nederlandse wetenschapper Christiaan Huygens (1629-1695) heeft binnen de natuurkunde een zeer fundamentele bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de klassieke mechanica. Met veel begrippen uit deze theorie hebben we dagelijks te maken, zoals plaats, tijd, snelheid, versnelling, massa, kracht, energie, impuls en meer. Maar hoe werkt dit stuk natuurkunde en waar is het op gebaseerd?

Het laatste boek van professor Stephen Hawking. Hoe is alles begonnen? Is er intelligent leven elders in het heelal? Kunnen we de toekomst voorspellen? Bestaat er een God? Wat zit er in een zwart gat? Zijn tijdreizen mogelijk? Zullen we overleven op aarde? Moeten we de ruimte koloniseren? Zal kunstmatige intelligentie slimmer worden dan wij? Hoe geven wij de toekomst vorm? De wereldberoemde wetenschapper en bestsellerauteur Stephen Hawking laat ons zijn laatste ideeën over de grootste vragen van het universum na in dit briljante postuum uitgegeven werk.

Bas Haring benadrukt in dit bijzondere college dat de evolutie plaatsvindt zonder voorbedachten rade. Het is geen Masterplan als alternatief voor het scheppingsverhaal. evolutie overkomt het leven simpelweg. Een boeiend college over variatie, overerving en de druk om in leven te blijven. Maar ook over de ontwikkeling van de moraal. Een hoorcollege dat verder reikt dan alleen de bekende Darwinistische kreten. Met voorbeelden die zeer tot de verbeelding spreken.

Onze wereld draait om psychologie. Toch weten maar weinig mensen wat deze wetenschap inhoudt. De meest indrukwekkende machine in ons lijf, het brein, is verantwoordelijk voor al ons denken en doen. Verstraten geeft een helder en toegankelijk overzicht van de wereld van de psychologie.

In deze poëtische vertelling over de sterrenkunde behandelt Govert Schilling de levensloop van ons heelal. Hoe is het zover gekomen dat wij bestaan, dat planeten geboren worden en sterren sterven? Vanaf het prille begin vlak na de oerknal neemt Schilling u mee op een fascinerende reis door de evolutie van de kosmos.

Albert Einstein (1879-1955) is een van de belangrijkste natuurkundigen uit de moderne geschiedenis en een van de grondleggers van de moderne natuurkunde. Hoewel hij wereldberoemd is geworden om de relativiteitstheorie, ontving hij in 1921 de Nobelprijs voor zijn bijdrage aan het foto-elektrisch effect.

De evolutietheorie is één van de belangrijkste wetenschappelijke theorieën. Naast een antwoord op vragen over biologische verschijnselen, biedt ze mogelijkheden om na te denken over diverse filosofische problemen. De laatste decennia vindt ze ook haar weg naar andere academische disciplines zoals geneeskunde en de gedragswetenschappen. In zijn colleges schetst Braeckman het leven van Charles Darwin.

Jelle Reumer behandelt in dit college de geschiedenis en ontwikkeling van de gewervelde dieren. Hij begint bij de vroegste levensvormen in het water en het ontstaan van de eerste vissen. Via de amfibieën, dinosaurussen en zoogdieren, eindigt hij bij de muizen en de vogels. Reumer laat zien dat de evolutionaire ontwikkeling in nauw verband staat met een steeds veranderende leefomgeving. De mens is in deze evolutie een onderdeel en niet het eindresultaat.

Zijn wij ons brein? Bestaat de vrije wil? We weten steeds meer over de werking van onze hersenen. Maar hebben we daardoor ook meer kennis van ons bewutzijn en onze vrije wil? Zegt hersenactiviteit iets over waarom we doen wat we doen? Over de vraag wat het betekent om mens te zijn? In deze serie hoorcolleges analyseert Herman Philipse de visies hierover van de belangrijkste Nederlandse en buitenlandse neurowetenschappers.

Undercover in de harde realiteit van de bio-industrie. We hebben wel een vermoeden waar ons kroketje, onze cappuccino en ons eitje vandaan komen, maar daar laten we het liever bij. Zo niet Roel Binnendijk. Drie jaar lang werkte hij undercover in stallen, veetransporten en een groot slachthuis. Met een verborgen camera verzamelde hij talloze bewijzen van ernstige dierenmishandeling en intimidatie van medewerkers. Zijn werk werd opgepikt door internationale media, leidde tot grote opschudding in de Nederlandse politiek en vormt inmiddels de aanleiding voor nieuwe regelgeving.

Een revolutionaire kijk op de geschiedenis van klimaatverandering door Peter Frankopan. Wanneer we het over de wereldgeschiedenis hebben, denken we doorgaans niet meteen aan de zwaarste overstromingen, de hardnekkigste droogteperiodes of de veranderende ecosystemen. Maar in de lange geschiedenis van onze planeet is geen element zo allesbepalend geweest als de natuur. Vulkaanuitbarstingen, aardverschuivingen, klimaatveranderingen en andere transformaties hebben een cruciale rol gespeeld in het verloop van de geschiedenis – en zullen ook in de toekomst allesbepalend zijn.

Hoe komt het dat uit de oerknal een heelal is ontstaan waarin als bij wonder leven mogelijk is? Dit is misschien wel de grootste vraag waarover Stephen Hawking zich het hoofd heeft gebogen tijdens zijn buitengewone leven. Twintig jaar lang werkten Hawking en Thomas Hertog zij aan zij aan een nieuwe theorie van de oerknal die dit raadselachtig leefbare karakter van het heelal kon verklaren. Zij ontdekten een diepere laag van evolutie, verscholen in de prille beginfase van het universum, waarin de natuurwetten zelf leken te veranderen. Materie, krachten en de tijd verdwijnen bij de oerknal.

We schrikken niet meer van foto's van zeeschildpadden die stikken in plastic verpakkingen, we beseffen allemaal dat we eigenlijk minder zouden moeten vliegen en we weten dat de vleesindustrie een desastreuze impact heeft op het milieu. We weten het allemaal, maar we doen bijna niets. Waarom niet? En hoe kunnen we dat doorbreken? Met zijn succesvolle boek Weg ermee heeft Dennis Storm duizenden geïnspireerd minimalistisch te leven.